Quantcast
Channel: Skandynawski blog Vigdis
Viewing all articles
Browse latest Browse all 55

Datowanie kamieni runiczych (część II)

$
0
0
A oto i druga część tekstu, poświęcona stylowi Urnes, który na kamieniach runicznych można obserwować od około 1050 roku. Tu również – tak jak w stylu Ringerike – wyróżniamy różne okresy. Z tym, że zamiast tradycyjnie - starszego i młodszego stylu - występują tu trzy różne okresy. I tak od roku około 1050 do 1080 mamy do czynienia z najstarszą grupą kamieni runicznych w stylu Urnes.
Tu też pojawia się – jak w młodszym stylu Ringerike – charakterystyczna linia rozciągająca się od ucha do końca pyszczka smoka. Ale że nie o podobieństwa a różnice nam chodzi to i na nich się skoncentrujmy: na przykład oko nie jest już okrągłe ani łezkowate, ale ma kształt migdała, często jest też nieproporcjonalnie duże. Uszy też wyglądają trochę inaczej: są dalej osadzone i wprawdzie nadal zaokrąglone, ale bardziej rozciągnięte niż na starszych kamieniach. Ogólnie można chyba powiedzieć że pyszczki stworków w stylu Urnes są smuklejsze i bardziej wyciągnięte niż tych w stylu w Ringerike. Co do samego pyszczka, to jest najczęściej otwarty, a dolna ”warga” lekko odchylona. Nos określa linia w kształcie litery S która zaczyna się od lekko uniesionego czubka i przechodzi w coś w rodzaju ”rogu”. Jest to dość charakterystyczny element który wygląda mniej więcej tak:
Kamień z Väsby; źródło: Wikipedia
Dodatkowo szyję zwierzaczka może miękko oplatać "plecionka", którą to rzecz może najlepiej zilustruję dwoma przykładami:
Kamień z Fresta, Uppland; źródło: Wikipedia
 
Kamień z Lingsberg, Uppland; źródło: Wikipedia
U runicznego zwierzątka czasami występują też krótkie nóżki, najczęściej lekko są one zaokrąglone i dwupalczaste. Ogonek zwinięty, często pogrubiony; czasami przy samym końcu ogonka pojawia się taki mały wyrostek albo nawet zamiast ogonka zwierzątko runiczne zakończone jest...nogą.
Kamień z Hagby, Uppland; źródło: Wikipedia
Z lat 1060/70 – 1100 pochodzą kamienie runiczne w średnim stylu Urnes. Głowa jest wyraźnie wydłużona i zdecydowanie bardziej rozciągnięta niż u młodszych kamieni w stylu Urnes; często jest też pochylona. Charakterystyczne są bardzo duże, migdałowe oczy, które wypełniają prawie całą powierzchnię głowy i rozciągają się aż do jej zgięcia; chociaż zdarzają się też pojedyncze kamienie runiczne z tego okresu, gdzie smok runiczny pozbawiony jest oka. Przykładowy runiczny smok prezentuje się następująco:
Kamień z Lissby, Uppland; źródło: Wikipedia
Uszy stworek ma nisko osadzone, odchylone do tyłu, czasami pojawia się mały, odchylony, szpiczasty ”różek”. Na szyi pojawiają się plecionki: z reguły dość wąskie, układające się w duże pętle, często uformowane w takie jakby ósemki – widać to chociażby na kamieniu przytoczonym powyżej. Pyszczek jest z reguły zamknięty i ma prostą, krótką dolną wargę wyposażoną często w skierowany ku dołowi wyrostek odpowiadający zakończeniu nosa u starszych kamieni (w tym momencie proponuję znów rzucić okiem na obrazek powyżej)
Smok runiczny zakończony jest albo zakręconym ogonkiem albo stopą. Jeżeli mamy do czynienia z ogonkiem to jego zakończenie nie jest symetryczne – smukły ogonek kończy się bowiem grubym zaokrągleniem. Często w końcówce ogonek zawija się w pełną wdzięku pętelkę i rozdziela się tak, że mamy do czynienia nie z jednym, a z dwoma ogonkami. Jeśli jest to noga, to będzie ona prosta i dwupalczasta. Charakterystyczny jest widoczny staw skokowy. Wszystko to ładnie ilustruje ten przykład:
Kamień z Ölsta, Uppland; źródło: Wikipedia
W latach 1080-1100 pojawiają się pierwsze kamienie runiczne w najmłodszym stylu Urnes. Styl ten można obserwować do roku około 1130. Głowa naszego runicznego stworka występuje tu w dwóch wariantach - albo jest podobna do wcześniej występujących, wydłużonych głów ale w odróżnieniu od nich ma ona trójkątny kształt, albo jest to taka zaokrąglona główka. Dla trójkątnej głowy charakterystyczne jest to, że na dole mamy zawsze prostą linię, pyszczek jest zamknięty i często ma skierowany ku dołowi wyrostek, za to nos jest lekko skierowany do góry. Oko ma kształt migdałowaty, ale często wcale się nie pojawia. Jeśli chodzi o uszy to najczęściej są tylko lekko zaznaczone, a jeżeli się pojawiają, to są mocno odchylone do tyłu. Wygląda to wszystko mniej więcej tak:
Kamień z Ed, Uppland; źródło: Wikipedia
Co do okrągłej głowy to trochę inny jest tu pyszczek - często otwarty, z zawiniętą do środka górną ”wargą”. Oko nie musi mieć kształtu migdała, często jest po prostu okrągłe. A wygląda to tak:
Kamień z Ärentuna, Uppland; źródło: Wikipedia
Jak widać na załączonych przykładach pozostałe elementy runicznych stworków, takie jak plecionki, ogonki czy ”stawy skokowe”, są dość podobne jak u starszych kamieni w stylu Urnes. Trochę inne są zakończenia tych runicznych smoków, nawet nie wiem jak je opisać, ale myślę że różnicę widać na pierwszy rzut oka. Na koniec wrzucę jeszcze przykład kamienia w młodszym stylu Urnes, gdzie stworek runiczny jest trochę okaleczony – nie ma oczka i właściwie trudno powiedzieć co na obrazku ma przedstawiać głowę, a co nogę naszego smoka ;)
Kamień z Vallentuna, Uppland; źródło: Wikipedia
Na niektórych kamieniach runicznych rzuca się też w oczy krzyż. Nie ma się tu co rozpisywać, bo wiadomo, że to symbol chrześcijański, więc z reguły szwedzki kamień runiczny ozdobiony w taki sposób będzie datowany od połowy XI wieku wzwyż. Piszę, że z reguły, bo w Szwecji są też starsze ”chrześcijańskie” kamienie runiczne, nawet z końca X wieku, tak więc krzyżem nie ma się co sugerować. 

źródła:
Enkosen, Lars Magnar, Vikingarnas egna ord, Historiska Media 2003
Gräslund, Anne-Sofie, Dating the Swedish Viking-Age rune stones on stylistic grounds
Museum Tusculanum Press, 2006
Wikipedia

Viewing all articles
Browse latest Browse all 55

Trending Articles


Sprawdź z którą postacią z anime dzielisz urodziny


MDM - Muzyka Dla Miasta (2009)


Częstotliwość 3.722MHz


POSZUKIWANY TOMASZ SKOWRON-ANGLIA


Ciasto 3 Bit


Kasowanie inspekcji Hyundai ix35


Steel Division 2 SPOLSZCZENIE


SZCZOTKOWANIE TWARZY NA SUCHO


Potrzebuje schemat budowy silnika YX140


Musierowicz Małgorzata - Kwiat kalafiora [audiobook PL]