...czyli słów kilka o pojawiających się w inskrypcjach runicznych i sagach niektórych określeniach na członków rodziny.
Zacznijmy może od najstarszego pokolenia, które reprezentują afi (ogólne określenia dziadka) oraz amma (ogólne określenie babci). Jak wiadomo, w językach skandynawskich inaczej nazywa się dziadków ze strony ojca i ze strony matki. I tak mamy po jednej stronie faðurfaðir (ojca ojca) i faðurmóðir (matkę ojca), a po drugiej móðurfaðir (ojca matki) oraz móðurmóðir (matkę matki).
Inskrypcje runiczne mogą też zawierać słowa langfæðrgar i langmøðrgur oznaczające odpowiednio ojców (tzn.męskich przodków) oraz matki rodu. W języku islandzkim spotkamy się też ze słowem langfeðgatal, które jest oznacza wyliczenie przodków w linii męskiej.
Kolenie pokolenie stworzy nam faðir (ojciec) i móðir (matka). Jako zamężną parę można ich też określić mianem hjón, ale uwaga – koniecznie trzeba użyć tego określenia w liczbie mnogiej. Dlaczego? Bo hjón ma zupełnie inne znaczenie w liczbie pojedynczej: eitt hjón to mianowicie... niewolnik :) Na męża możemy też mówić bóndi, bóandi albo verr; żona to kona. Nasi faðir i móðir mogą wywodzić się z wielodzietnych rodzin i tak pojawi się też faðurbróðir (brat ojca), faðursystir (siostra brata), móðurbróðir (brat matki) i móðursystir (siostra matki)
Jeśli chodzi o najmłodsze pokolenie, to może trafić się sunr (syn) albo dóttir (córka). A może rodzina zdecyduje się na więcej sysykin/systkini (rodzeństwa) i będzie dodatkowy bróðir (brat) albo systir (siostra).
Wiadomo, że różne rzeczy się w rodzinie przytrafiają i może okazać się, że w domu pojawi się fóstri (przybrany ojciec lub syn) albo fóstra (przybrana matka lub córka). Akurat te ogólne określenia możemy znaleźć na inskrypcjach runicznych, podobnie jak słowa stjúpr (pasierb) i stjúpa (pasierbica) oraz fóstrsonr (przybrany syn) i stjúpmøðir (macocha). W islandzkim znajdziemy oczywiście też konkretne fóstrdóttir (przybrana córka), fóstrfaðir (przybrany ojciec) i fóstrmóðir (przybrana matka).
Jeżeli mówimy o rodzicach i dzieciach, to pojawi nam się jeszcze jedno ”zbiorcze” określenie, kompletnie obce użytkownikom języka polskiego – mianowicie fæðgar (oznaczające ojca i syna/synów), fæðgin (ojciec i matka albo ojciec i córka/córki), møðgin (matka i syn/synowie) oraz møðgur (matka i córka/córki)
Przy okazji ”wżenienia” się w rodzinę znajdziemy też słowo mágr, oznaczające właściwie zięcia, ale często używane w szerszym znaczeniu, tak że mógł to równie dobrze być szwagier albo teść. Ten ostatni pojawia się nawet na inskrypcjach runicznych jako svœrr; oczywiście jest i svœra (teściowa).
I jeszcze ciekawostka: na podstawie losowo wybranych kamieni runicznych z Upplandii ustalono, że przeciętna - aczkolwiek raczej dobrze usytuowana, inaczej nie byłoby jej chyba stać na postawienie kamienia - rodzina miało od 1 do 3 dzieci; oczywiście mowa tylko o tych, które dożyły dorosłego wieku.
I jeszcze ciekawostka: na podstawie losowo wybranych kamieni runicznych z Upplandii ustalono, że przeciętna - aczkolwiek raczej dobrze usytuowana, inaczej nie byłoby jej chyba stać na postawienie kamienia - rodzina miało od 1 do 3 dzieci; oczywiście mowa tylko o tych, które dożyły dorosłego wieku.
źródła
Vikingarnas språk 750 -1100, Palm, Rune, Norstedts Förlag, Stockholm 200
Vikingatidens ABC, red.Orrling, Carin, SHM 1995