Jak zapewne wszystkim wiadomo, kamienie runiczne – oprócz samej inskrypcji opisującej komu i dlaczego został poświęcony – zawierały czasem dodatkowe informację jak na przykład imię osoby, która wyryła runy. Może wiecie również, że niektóre inskrypcje odwołują się też do bogów – pomijając mniej lub bardziej czytelne odwołania do chrześcijaństwa znajdziemy też bardziej swojskie þórr vígi [czyli: (niech) Tor (po)święci], wyraźnie mówiące, kto ma chronić kamień runiczny przed ewentualnymi wandalami czy też działaniem przyrody. A dla niepiśmiennych czy też lepszego zobrazowania kamień można było jeszcze dodatkowo ozdobić młotem, co do dziś można przykładowo podziwiać na duńskim kamieniu z Læborg. Niestety, jak pokazuje historia, nawet wyryta runami prośba o wstawiennicto Tora nie uchroniła niektórych inskrypcji przed zniszczeniem – jako piękny przykład można tu podać inny duński kamień runiczny, z Sønder Kirkeby, który niecnie wykorzystano do budowy ściany... kościoła.
Tak więc odwołanie do boga to jedno, ale czy wiecie, że niektórzy twórcy kamieni runicznych wytaczali też ciężkie armaty w postaci przekleństwa albo nawet magicznej formuły ochronnej? Do przekleństw może kiedyś wrócę, w tym temacie jednak w zupełności wystarczy jeśli napiszę, że podstawowy schemat wygląda tak: kto zniczy/ przesunie/ postawi ku pamięci kogoś innego ten kamień, ten będzie .... W miejscu trzykropka pojawia się w inskrypcjach tajemnicze słowo rati czy też ræti (jako możliwe tłumaczenie podaje się m.in. odrzucony, wyrzutek, występny, bezprawny), albo też jakieś odwołanie do niemęskości czy homoseksualizmu – coś w rodzaju: kto popsuje ten baba; jak wiadomo, we wczesnośredniowiecznym społeczeństwie to największa obraza dla prawdziwego mężczyzny;)
Natomiast jeśli chodzi magiczne formuły, to po tym przydługim wstępie przejdziemy wreszcie do tajemniczego þistill : mistill : kistill. które oznacza: oset, jemiołę i skrzynkę.
Na kamieniu runicznym z Ledberg znajdziemy następującą inskrypcję:
Bisse postawił ten kamień na pamiątkę Torgöta ...., swojego ojca; oboje (Bisse) i Gunna (postawili kamień) oset, jemioła, skrzynka
Wielkiego sensu to może nie ma, ale interpretacje skłaniają się do uznania tego za ochronną formułę (ewentualnie można to potraktować jako apel, żeby oset i jemiołę przechowywać w skrzynce;).
Kamień z Ledberg nie jest jednyną inskrypcją runiczną zawierającą te słowa. Pojawiają się też na kamieniu z Gørlev i kilku norweskich średniowiecznych inskrypcjach. Warto w tym momencie zwrócić też uwagę na Bósa saga og Herrauðs. Znajdziemy tam galdr, tzw. przekleństwo Busli (w najbliższych planach mam przetłumaczenie tego uroczego tekstu) które kończy się tajemniczą inskrypcją runiczną. Kto chce ją zobaczyć, tego odsyłam do rękopisu ze zbiorów Den Arnamagnæanske Samling; runy, o którch mowa, od razu rzucają się w oczy:) Te tajemnicze znaki czyta się w następujący sposób: ristill, æistill, þistill, kistill, mistill, vistill. Czyli znów pojawia się oset, skrzynka i jemioła.
źródła:
Vikingarnas egna ord, Enoksen, Lars Magnar, Historiska Media 2003
Vikingarnas språk 750 -1100, Palm, Rune, Norstedts Förlag, Stockholm 2004
Vikingarnas egna ord, Enoksen, Lars Magnar, Historiska Media 2003
Vikingarnas språk 750 -1100, Palm, Rune, Norstedts Förlag, Stockholm 2004