W 1906 roku profesor archeologii i późniejszy główny dyrektor szwedzkiej Narodowej Rady Dziedzictwa Oscar Montelius wygłosił prelekcję w Västerås. Podczas spotkania jeden ze słuchaczy pokazał profesorowi kilka niewyraźnych fotografii przedstawiających starą, drewnianą ławkę. Zdjęcia zaintrygowały naukowca na tyle, że postanowił dokładniej przyjrzeć się staremu meblowi przechowywanemu w kościele Kungsåra niedaleko Västerås. Zadanie zbadania ławki Montelius zlecił antykwariuszowi sztokholmskiego Muzeum Historycznego – Emilowi Ekhoffowi, który wyruszył do Kungsåra.
Na miejscu okazało się, że wykonany z drzewa sosnowego mebel ma z przodu szerokość 195 cm, przy oparciu 214 cm. Samo siedzisko ma 50 cm szerokości i znajduje się na wysokości 44-45 cm nad ziemią, może się na nim zmieścić od trzech do czterech osób.
Cztery panie testują siedzenie na ławce. Zdjęcie: Riksantikvarieämbetet
W najwyższym punkcie ławka mierzy 107,5 cm. Tylna część ławki ma piękne rzeźbienia – prawdopodobnie uskrzydlone smoki – które przypominają zwierzęta ryte na kamieniach runicznych albo ornamenty znajdowane na przedmiotach z czasów wikingów. Poniżej siedziska znajduje się bogato zdobiona deska. Do tego dochodzi zakończone z każdej strony zwierzęcą głową (jedna została, niestety, uszkodzona) tylne oparcie. Boczne oparcia również są zdobione [w tym miejscu pozwolę sobie odesłać Was do podanego na końcu artykułu z Fornvännen: zaraz na drugiej stronie znajdziecie zdjęcia pokazujące ławkę z przodu i z boku]. Zarówno nogi mebla jak i zastosowane ornamenty przypominają konstrukcje i zdobienia znane nam z datowanych na X wiek znalezisk pochodzących z norweskiego Gokstad.
W czasach nam już bliższych ławkę pomalowano szarą farbą, na szczęście nie wniknęła we wszystkie zakamarki reliefu. Nie wiadomo, czy ławka była wcześniej malowana - śladów barwnika nie znaleziono. I na pewno już zastanawiacie się nad datowaniem: określono je raczej na XI, ewentualnie XII wiek co czyni tym samym ławkę z Kungsåra najstarszym zachowanym szwedzkim meblem.
Zdjęcie: Katarina Nimmervoll/SHM
Trochę mnie tylko zastawia, czy faktycznie ławka jest tak stara, datowanie opiera się tylko na wyglądzie, nie mamy żadnego kontekstu historycznego, który pojawia nam się zwykle przy okazji znalezisk. W tym przypadku wiadomo tylko, że od XVIII wieku mebel był przechowywany w kościele; prawdopodobnie powstał jako kościelna ławka, na której zasiadali lokalni dostojnicy, a może nawet i król, kiedy był w okolicy przejazdem. Sam Emil Ekhoff dziwi się w artykule z 1907 roku, że tak stara ławka przetrwała i to w tak świetnym stanie. Ale nawet, jeżeli datowanie okaże się być późniejsze, niż do tej pory przyjmowano, to mebel i tak pozostanie piękny.
Podane wyżej informacje to w większości okrojony artykuł Larsa Holmblada pochodzący ze strony Historiska Museet: http://historiska.se/upptack-historien/artikel/bara-titta-inte-sitta/
Polecam też artykuł z „Fornvännen” z 1907 roku autorstwa wspomnianego wyżej Emila Ekhoffa: http://samla.raa.se/xmlui/bitstream/handle/raa/546/1907_049.pdf?sequence=1